تجارت آب مجازی

جایگاه تجارت آب مجازی در مدیریت منابع آب

اصطلاح آب مجازی نخستین بار در دهه نود میلادی توسط جان آنتونی آلن از کالج پادشاهی لندن بصورت زیر معرفی شد:  ”مجموع آب مصرف برای تولید مقدار معینی از محصول (اعم از فرآورده های کشاورزی، کالاهای صنعتی و حتی خدمات) را آب مجازی می گویند.“

تجارت جهانی کالاها  یک جریان بین المللی  از آب مجازی را به­وجود می­آورد که اصطلاحا تجارت آب مجازی نامید می­شود. همزمان با آغاز تجارت بین المللی کالاها جریان آب مجازی از  منطقه ای به منطق دیگر در جان در حال جریان است.

هوکسترا در این ارتباط اصطلاح جدیدی بنام آبرانه (Water Footprint) معرفی کرد.

آبرانه کل مقدار آبی است که بصورت مستقیم یا غیرمستقیم توسط یک فرد، یک شهر، یک کشور مصرف می شود. در مورد محصولات کشاورزی و کالاهای صنعتی، آبرانه مقدار آبی است که برای تولید یک واحد از محصول لازم است. مانند: آبرانه یک نفر در روز – آبرانه تولید یک کیلوگرم گوشت – آبرانه تولید یک خودرو – آبرانه تولید یک جفت کفش

آبرانه مجازی در صنایع

مقدار آب مجازی برای تولید محصولات مختلف صنعتی بستگی به نوع و اندازه اجزا تشکیل دهنده کالا و استاندارد کشور تولید کننده است. محاسبه آب مجازی در محصولات صنعتی براحتی امکان پذیر نیست و معمولا برحسب حجم آب مصرفی بازا یک دلار ارزش کالا بیان می شود.  ”متوسط جهانی:  ۸۰ لیتر آب بازا هر دلار ارزش محصول صنعتی“

کشورهای کم آب می­توانند با دخالت دادن  تجارت آب مجازی در سیاست­های آبی علاوه بر اینکه میزان دسترسی خود را به منابع آب جهانی افزیش می­دهد از افزایش فشار بر منابع محدود خود نیز بکاهد. این کشورها می­توانند با توجه به شرایط، ظرفیت ها و نیازهای داخلی و همچنین ملاحظات امنیت غذایی خود نقطه ای بهینه برای واردات میزان مواد غذایی به کشور بیابند.

متوسط آب مجازی برخی از محصولات و فرآورده های کشاورزی در ایران (لیتر در کیلوگرم)